سیستم اطفا حریق سقفی

سیستم اطفا حریق سقفی یکی از مؤثرترین روش های کنترل و خاموش سازی آتش در لحظات حیاتی است؛ جایی که آتش سوزی در کمتر از ۳ دقیقه می تواند کل یک محیط را درگیر کند.

طبق گزارش NFPA:

در ۹۶٪ آتش سوزی هایی که سیستم اطفا اتوماتیک فعال بوده، آتش قبل از رسیدن نیروهای آتش نشانی مهار شده است.

این آمار نشان می دهد که داشتن یک سیستم اطفاء حریق سقفی استاندارد، نه یک انتخاب تجملاتی، بلکه یک ضرورت حیاتی برای ایمنی انسان و تجهیزات است.

در این مقاله قرار است تا جای ممکن به صورت دقیق، علمی و کاربردی، انواع سیستم های اطفا حریق سقفی، عملکرد آن ها، کاربرد در فضاهای مختلف و نکات خرید را بررسی کنیم.

اگر صاحب دیتاسنتر، کارخانه، مرکز تجاری یا حتی یک واحد اداری هستید، این مقاله نقشه راه انتخاب بهترین سیستم برای شماست.

منظور از سیستم اطفا حریق سقفی چیست؟

سیستم اطفا حریق سقفی یک سامانه خاموش سازی اتوماتیک است که روی سقف نصب می شود و در لحظه وقوع آتش سوزی، بدون نیاز به دخالت انسان، آتش را تشخیص، کنترل و خاموش می کند. این سیستم ها بسته به نوع شان می توانند با آب، گاز، فوم، مه آب یا ذرات آیروسل آتش را مهار کنند. در بسیاری از ساختمان های مدرن، از مراکز تجاری تا دیتاسنتر، این سیستم، خط اول دفاع در برابر گسترش آتش است.

چرا "سقفی" ؟

چون بیشترین سرعت گسترش آتش و دود از بالا اتفاق می افتد؛ قرارگیری تجهیزات در سقف باعث می شود سیستم سریع تر از هر روش دیگری فعال و مؤثر شود.

سیستم اطفا حریق سقفی مجموعه ای از تجهیزات است که برای تشخیص، کنترل و خاموش کردن آتش از ناحیه سقف طراحی می شود. این سیستم ها به صورت اتوماتیک فعال می شوند و بسته به نوعشان با آب، فوم، گاز، مه آب یا ذرات شیمیایی آتش را مهار می کنند.

هدف اصلی سیستم اطفا حریق سقفی:

• جلوگیری از گسترش آتش در چند ثانیه اول
• مهار سریع قبل از وقوع خسارت سنگین
• کاهش خسارت مالی و جانی
• محافظت از انسان، تجهیزات الکترونیکی، کالا و سازه
• کمک به تخلیه امن افراد در شرایط اضطرار

چرا وجود سیستم اطفا حریق سقفی در ساختمان ها ضروری است؟ 

1. 3 دقیقه طلایی
   طبق تحقیقات UL و NFPA، آتش در ۹۰ ثانیه اول به سرعت دو برابر می شود و پس از ۳ دقیقه وارد مرحله گسترش انفجاری می شود.
2.  ۹۶٪ موفقیت اسپرینکلر
   NFPA در Section 13 گزارش کرده که اسپرینکلرها در ۹۶٪ موارد آتش را قبل از رسیدن آتش نشانی کنترل کرده اند.
3. کاهش ۸۰ درصدی تلفات جانی
   بر اساس NFPA 2022، محیط هایی که سیستم اطفا اتوماتیک دارند، نسبت به محیط های بدون سیستم، ۸۰٪ تلفات جانی کمتری داشته اند.
4. محافظت از تجهیزات حساس
   در دیتاسنترها، تجهیزات هزاران دلار ارزش دارند؛ سوختن یک رک سرور ممکن است ۲ تا ۲۰ میلیارد تومان خسارت ایجاد کند. سیستم های گازی و مه آب برای این محیط ها استاندارد جهانی هستند.

انواع سیستم اطفا حریق سقفی

سیستم اطفا حریق اسپرینکلر

اسپرینکلر رایج ترین و اقتصادی ترین سیستم اطفا حریق سقفی در جهان است. این سیستم پس از افزایش دما و ترکیدن بولب حرارتی فعال شده و آب را به صورت یکنواخت روی آتش پاشش می کند.

ویژگی ها و مزایا:

• هزینه نصب و نگهداری مقرون به صرفه
• عملکرد ثابت و قابل اعتماد در انواع سازه ها
• مناسب برای مجتمع های تجاری، سوله ها، پارکینگ ها و انبارها

معایب:

• برای اتاق سرور، دیتاسنتر و تجهیزات حساس مناسب نیست
• نیازمند طراحی هیدرولیکی صحیح، پمپ و منبع ذخیره آب مطابق NFPA 20

سیستم اطفا حریق گازی FM200 و NOVEC1230

این سیستم بهترین انتخاب برای محیط های حساس مانند اتاق سرور، مرکز داده، موزه، آرشیو اسناد و تابلو برق است. ماده خاموش کننده گازی بوده و بدون ایجاد خسارت، آتش را در کمتر از ۱۰ ثانیه مهار می کند.

مزایا:

• عدم استفاده از آب و جلوگیری از هرگونه آسیب الکترونیکی
• سرعت واکنش بسیار بالا
• بدون باقی مانده، پاک و غیررسانا
• سازگار با استاندارد NFPA 2001

معایب:

• هزینه اولیه بالا
• نیازمند اتاق آب بند، محاسبات مهندسی دقیق و طراحی فشار تخلیه

سیستم اطفا حریق فوم

سیستم فوم تخصصی ترین گزینه برای فضاهای صنعتی با خطر زیاد است. این سیستم با ایجاد یک لایه پایدار روی مایعات قابل اشتعال، مانع تماس اکسیژن با سطح سوخت شده و فرآیند احتراق را متوقف می کند.

مزایا:

• بهترین عملکرد روی آتش های کلاس B (مایعات نفتی، حلال ها و سوخت ها)
• خاموش سازی ایمن برای پالایشگاه ها، پتروشیمی، انبار سوخت و صنایع شیمیایی

معایب:

• برای فضاهای الکترونیکی و دیتاسنترها مناسب نیست
• نیازمند تجهیزات تولید و تزریق فوم

سیستم اطفا حریق آیروسل

در این سیستم، ذرات بسیار ریز شیمیایی در فضا پخش شده و با قطع واکنش زنجیره ای آتش، آن را مهار می کنند. آیروسل یکی از اقتصادی ترین جایگزین های سیستم گازی است.

ویژگی ها و مزایا:

• مناسب برای محیط های کوچک مانند اتاق برق، اتاق UPS و انبارهای محدود
• عدم نیاز به لوله کشی گسترده
• هزینه نصب پایین تر نسبت به FM200

معایب:

• کارایی کمتر در محیط های وسیع
• بعد از تخلیه، نیازمند تهویه کامل فضا است

سیستم اطفا حریق مه آب

در این فناوری پیشرفته، آب با نازل های مخصوص به قطر کمتر از ۱۰۰ میکرون تبدیل شده و مانند مه در فضا پخش می شود. قطرات ریز آب با جذب حرارت، دمای آتش را در مدت کوتاه کاهش داده و شعله را خاموش می کنند.

مزایا:

• مصرف آب تا ۹۰ درصد کمتر از اسپرینکلر
• مناسب برای فضاهای حساس الکتریکی
• حداقل خسارت پس از عملیات اطفا

معایب:

• هزینه اولیه بالاتر نسبت به سیستم اسپرینکلر معمولی
• نیازمند نازل و پمپ های مخصوص مه آب

کاربرد سیستم های اطفا حریق سقفی در فضاهای مختلف

در انتخاب سیستم اطفا حریق مناسب برای هر محیط، نوع فضای مورد نظر، حساسیت تجهیزات و سرعت واکنش از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در ادامه، کاربردهای مختلف سیستم های اطفا حریق سقفی بر اساس نیازهای خاص هر فضا بررسی شده است.

اتاق های سرور و دیتاسنترها

سیستم اطفا حریق سقفی مناسب: گازی، مه آب، آیروسل

اتاق های سرور و دیتاسنترها از فضاهای بسیار حساس هستند که باید به سرعت و بدون آسیب به تجهیزات، آتش خاموش شود. سیستم های گازی (FM200 و NOVEC1230)، مه آب و آیروسل به دلیل ویژگی های خاص خود، انتخاب مناسبی برای این فضاها هستند.

دلایل انتخاب:

• عدم آسیب به تجهیزات الکترونیکی
• خاموش سازی سریع و مؤثر
• امکان کنترل آتش در مراحل اولیه

صنایع و پالایشگاه ها

سیستم اطفا حریق سقفی مناسب: فوم و مه آب صنعتی

صنایع نفت، گاز و پالایشگاه ها معمولاً با مواد قابل اشتعال روبه رو هستند که خطر آتش سوزی را افزایش می دهد. در این فضاها، سیستم های فوم و مه آب صنعتی برای کنترل آتش و جلوگیری از انفجار ثانویه مناسب هستند.

دلایل انتخاب:

• توانایی کنترل آتش در مایعات قابل اشتعال
• جلوگیری از انفجارهای ثانویه که می تواند خسارات وسیعی به همراه داشته باشد

موزه ها، بانک ها و مراکز آرشیوی

سیستم اطفا حریق سقفی مناسب: گازی، آیروسل

موزه ها، بانک ها و مراکز آرشیوی به دلیل داشتن اسناد و اشیاء ارزشمند، نیاز به سیستم های اطفا حریق دارند که بدون آسیب به محتوای آن ها عمل کنند. سیستم های گازی و آیروسل به ویژه در این فضاها مؤثر هستند، چرا که آتش را بدون استفاده از آب خاموش می کنند که از خسارت غیرقابل بازگشت جلوگیری می کند.

دلایل انتخاب:

• جلوگیری از آسیب های ناشی از آب (خسارت به اسناد و آثار ارزشمند)
• خاموش سازی سریع و بدون آسیب به محیط

مراکز تجاری و انبارها

سیستم اطفا حریق سقفی مناسب: اسپرینکلر، مه آب

برای مراکز تجاری و انبارها که فضای وسیعی دارند، استفاده از سیستم های اسپرینکلر و مه آب به دلیل کارایی بالا و هزینه های مناسب، بهترین انتخاب است. این سیستم ها علاوه بر این که اقتصادی هستند، استانداردهای ایمنی لازم را نیز رعایت می کنند.

دلایل انتخاب:

• بهینه بودن از نظر هزینه
• رعایت استانداردهای ایمنی
• مناسب برای فضاهای وسیع و عمومی

قیمت سیستم اطفا حریق سقفی و عوامل مؤثر بر قیمت آن

***این قیمت ها تقریبی اند و براساس پروژه واقعی تعیین می شوند.

1. نوع سیستم اطفا حریق

این مهم ترین عامل است. چون هر سیستم هزینه طراحی، تجهیزات و نصب متفاوت دارد:

• اسپرینکلر آبی → ارزان ترین
• آیروسل → اقتصادی برای فضاهای کوچک
• مه آب → گران تر از اسپرینکلر
• گازی FM200/NOVEC → قیمت بالا
• فوم → مخصوص صنایع نفت و گاز، هزینه متوسط تا زیاد

هرچه تکنولوژی تمیزتر و حساس تر باشد (مثل گاز یا مه آب)، قیمت بالاتر می رود.

2. متراژ و مساحت تحت پوشش

هزینه مستقیم تجهیزات = تعداد نازل ها + تعداد لوله کشی + تعداد دتکتورها

مثلاً یک دیتاسنتر ۳۰ متری ارزان تر از یک پارکینگ ۳۰۰۰ متری درمیاد.

3. نوع کاربری ساختمان

کاربری روی نوع سیستم تأثیر می گذارد:

• پارکینگ → اسپرینکلر آبی کافی است
• اتاق سرور → گازی یا مه آب لازم است
• موزه و آرشیو → NOVEC
• سوله صنعتی → فوم یا اسپرینکلر سنگین

4. تعداد طبقات و پیچیدگی لوله کشی

ساختمان چند طبقه باشد یا لوله کشی سخت باشد، هزینه افزایش پیدا می کند.
مثلاً:

• مسیرهای طولانی
• موانع زیاد در سقف
• سقف کاذب پیچیده
• ارتفاع زیاد طبقات

این موارد انرژی و مصالح بیشتری مصرف می کنند.

5. نیاز به پمپ و مخزن داریم یا نه ؟

اگر سیستم اسپرینکلر انتخاب شود، معمولاً نیاز عوال زیر نیاز دارید:

• پمپ آتش نشانی: دیزلی یا الکتریکی
• مخزن ذخیره آبی

این دو گزینه می توانند تا ۵۰٪ قیمت کل را تعیین کنند.

6. برند تجهیزات

برندهای مختلف قیمت های مختلف دارند:

• UL/FM جهانی
• برندهای چینی
• برندهای ایرانی

هرچه استاندارد بالاتر → قیمت بیشتر، ولی در عوض تاییدیه آتش نشانی آسان تر گرفته می شود.

7. هزینه طراحی و اجرای تخصصی

طراحی باید براساس استانداردهای زیر انجام شود.

• NFPA 13
• NFPA 750
• NFPA 2001

نصب اصولی، تست و راه اندازی هم هزینه خود را دارد.

8. نیاز به تاییدیه آتش نشانی

در شهرهای بزرگ، هزینه های جانبی مانند موارد زیر می تواند اضافه شود.

• اصلاح نقشه ها
• بازدید کارشناس
• تست نهایی

9. لوله کشی و اتصالات

این بخش خیلی روی قیمت سیستم اطفا حریق سقفی موثر است:

• نوع لوله : گالوانیزه، ST37، جوشی، چسبی، استیل
• سایز لوله ها
• طول مسیر
• نوع اتصالات (رزوه ای، فلنجی، گروپ لاک)

اسپرینکلر معمولاً در سایزهای ۱ تا ۴ اینچ لوله دارد.

نکات مهم قبل از خرید سیستم اطفا حریق سقفی

انتخاب و خرید سیستم های اطفا حریق سقفی نیازمند دقت و توجه به عوامل مختلفی است تا از ایمنی کامل فضای شما اطمینان حاصل شود. در اینجا به مهم ترین نکات که قبل از خرید باید به آن ها توجه کنید، اشاره شده است:

1. دقت به نوع خطر

قبل از انتخاب سیستم اطفا حریق، باید نوع خطر موجود در محیط را مشخص کنید. هر نوع خطر نیازمند سیستم اطفا خاصی است که بتواند به طور مؤثر آتش را خاموش کند:

• Class A: برای مواد جامد (چوب، کاغذ، پارچه و غیره)
• Class B: برای مایعات قابل اشتعال (نفت، گاز، رنگ ها و غیره)
• Class C: برای تجهیزات الکتریکی (اتاق های سرور، دیتاسنترها و غیره)

2. انتخاب سیستم براساس نوع فضا

نوع سیستم اطفا حریق باید متناسب با فضای مورد نظر انتخاب شود. برای مثال، دیتاسنترها و اتاق های سرور به دلیل حساسیت بالای تجهیزات، نیاز به سیستم های گازی یا مه آب دارند، در حالی که برای فضاهای دیگر مانند انبارها، استفاده از سیستم اسپرینکلر آب می تواند گزینه مناسب تری باشد. نصب اسپرینکلرهای آب در فضاهای حساس مانند دیتاسنتر ممکن است باعث آسیب به تجهیزات شود.

3. طراحی و محاسبات براساس استانداردهای NFPA

تمامی طراحی ها و محاسبات سیستم های اطفا حریق باید مطابق با استانداردهای معتبر بین المللی انجام شود. برای سیستم های سقفی، استانداردهای زیر ضروری هستند:

• NFPA 13: برای طراحی سیستم های اطفا حریق اسپرینکلر
• NFPA 750: برای سیستم های مه آب
• NFPA 2001: برای سیستم های اطفا حریق گازی

این استانداردها به شما کمک می کنند تا از نصب صحیح و عملکرد مؤثر سیستم اطمینان حاصل کنید.

4. استفاده از برندهای معتبر و تأییدشده

در هنگام خرید سیستم های اطفا حریق، از برندهای معتبر و تأیید شده استفاده کنید. برندهایی که دارای گواهی نامه های معتبر از مراجع استاندارد مانند NFPA باشند، اطمینان بیشتری به شما می دهند. شرکت صباتام یکی از تأمین کنندگان معتبر سیستم های اطفا حریق سقفی است که به خوبی توانسته استانداردهای بین المللی را رعایت کرده و محصولاتی با کیفیت بالا عرضه کند.

5. نصب اصولی و تست عملکرد

سیستم های اطفا حریق باید به طور اصولی و توسط تیم های متخصص نصب شوند. نصب غیر صحیح ممکن است منجر به عملکرد نادرست سیستم در مواقع بحرانی شود. همچنین، انجام تست های عملکردی قبل از استفاده از سیستم اطفا حریق برای اطمینان از صحت عملکرد سیستم، امری ضروری است.

6. مشاوره قبل از خرید از تیم متخصص

قبل از خرید سیستم اطفا حریق، از تیم های متخصص مشاوره بگیرید. شرکت هایی مانند صباتام می توانند مشاوره های لازم را به شما ارائه دهند و شما را در انتخاب بهترین سیستم برای فضای مورد نظر یاری کنند. داشتن یک مشاوره آتشنشانی تخصصی به شما کمک می کند تا بهترین تصمیم را اتخاذ کنید و از نصب سیستمی مناسب با نیازهای خود بهره مند شوید.

صباتام با پشتوانه سال ها تجربه در موارد زیر، نوعی مزیت رقابتی واقعی در بازار ایران دارد:

1. تجهیز پروژه های صنعتی، تجاری و ساختمانی
2. نصب سیستم های گازی FM200 و NOVE
3. اجرای سیستم های اسپرینکلر مطابق NFPA 13
4. محاسبات تخصصی مه آب
5. ساخت و نصب پمپ خانه های آتش نشانی مطابق NFPA 20
6. مشاوره جهت اخذ تاییدیه آتش نشانی

خدمات صباتام:

• بازدید رایگان از محل
• طراحی نقشه و محاسبات
• انتخاب سیستم مناسب
• نصب استاندارد
• تست و راه اندازی
• ارائه تأییدیه آتش نشانی

سؤالات متداول سیستم اطفا حریق سقفی

۱. قیمت سیستم اطفا حریق سقفی چقدر است؟

بسته به نوع سیستم (آبی، گازی، فوم، مه آب)، متراژ ساختمان، نوع خطر و تجهیزات، متفاوت است. معمولاً از چند ده میلیون تا چندصد میلیون متغیر است.

۲. بهترین سیستم اطفا حریق سقفی برای اتاق سرور چیست؟

سیستم های گازی مثل FM200 و NOVEC یا سیستم مه آب.

۳.تفاوت سیستم سقفی اسپرینکلر با سیستم گازی چیست؟

اسپرینکلر با آب کار می کند؛ سیستم گازی با گاز خاموش کننده. اسپرینکلر برای ساختمان مناسب است، گازی برای تجهیزات حساس.

۴. آیا نصب سیستم اطفا حریق سقفی الزامی است؟

در بسیاری از کاربری ها طبق استاندارد آتش نشانی اجباری است.