ضوابط و دستور العمل های سازمان آتش نشانی 1403
دستورالعمل آتش نشانی توسط چه سازمانی صادر می‌شود؟
دستورالعمل‌ها و استانداردهای آتش‌نشانی توسط سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی صادر می‌شود. این سازمان‌ها زیر نظر شهرداری‌ها فعالیت می‌کنند و مسئولیت تدوین و اجرای قوانین و دستورالعمل‌های مرتبط با ایمنی و آتش‌نشانی را بر عهده دارند.
هر ساختمان و پروژه ساختی برای دریافت پایانکار باید تائیدیه سازمان آتش نشانی را داشته باشد .
علاوه بر سازمان‌های محلی آتش‌نشانی، برخی از دستورالعمل‌ها و استانداردهای کلان در سطح ملی توسط شورای عالی آتش‌نشانی و همچنین سازمان ملی استاندارد ایران تدوین می‌شود. این قوانین ممکن است شامل مواردی مانند طراحی و ایمنی ساختمان، تجهیزات آتش‌نشانی، سیستم‌های اعلام و اطفای حریق باشد.
در پروژه‌های بزرگ یا خاص، قوانین و دستورالعمل‌های بین‌المللی، مانند استانداردهای NFPA نیز برای انتخاب و نصب و اجرای تجهیزات ایمنی و آتش نشانی مورد استفاده قرار گیرد.
ضوابط و دستور العمل های سازمان آتش نشانی بر چه مبنایی است؟
دستورالعمل های آتش نشانی برمبنای موارد ایمنی که می‌بایست در همان ساختمان رعایت گردد، نوشته می‌شوند که عمده موارد ایمنی به دسته های زیر تقسیم میگردند:
- ایمنی در معماری
- بحث پوشش های مقاوم به حریق (در ساختمان های اسکلت فلزی)
- ضوابط اعلام حریق آتش نشانی تهران
- سیستم اطفا حریق
- اگزاست و تهویه دود پارکینگ
- برق اضطراری (در صورت نیاز)
- آسانسور آتش نشان (در صورت نیاز)
- ضوابط فضای امن (در صورت نیاز)
دستورالعمل آتش نشانی ساختمان بر اساس موارد ذیل صادر میگردد
• نقشه‌های معماری مصوب شده برای همان ساختمان
• ضوابط اعلام و اطفاء آتش نشانی تهران
• مبحث سوم مقررات ملی ساختمان (حفاظت ساختمان در برابر حریق)
• استانداردهای بین‌المللی مانند NFPA و BSI
• دستورالعمل آتش نشانی مهم ترین سند فنی از نظر سازمان آتش نشانی می‌باشد که بر سایر مدارک و ضوابطی که در بالا به آنها اشاره گردیده اولویت دار
مهم‌ترین محورهای ضوابط ایمنی و آتش‌نشانی
۱. طراحی و ساخت ساختمان:
• پله‌های اضطراری: وجود مسیرهای خروج ایمن و پله‌های اضطراری با استانداردهای مشخص برای ساختمان‌های چند طبقه.
• مصالح مقاوم در برابر حریق: استفاده از مواد و مصالح با مقاومت مشخص در برابر آتش (مانند درب‌های ضد حریق).
• فاصله ایمنی: رعایت فاصله مناسب بین ساختمان‌ها برای جلوگیری از انتقال آتش.
۲. تجهیزات اعلام و اطفای حریق:
• سیستم اعلام حریق: نصب دتکتورهای دود و حرارت، شستی اعلام حریق، و پنل مرکزی.
• تجهیزات اطفای دستی: نصب کپسول‌های آتش‌نشانی در دسترس (معمولاً پودر و گاز).
• شبکه آب‌رسانی اطفای حریق: طراحی و نصب شبکه‌های خشک و تر برای ساختمان‌های مرتفع یا تجاری.
۳. نگهداری و بازرسی:
• بازدیدهای دوره‌ای: بررسی مداوم عملکرد سیستم‌های اعلام و اطفای حریق.
• سرویس تجهیزات: شارژ کپسول‌های آتش‌نشانی و نگهداری سیستم‌های مرتبط.
۴. آموزش و آمادگی:
• برگزاری دوره‌های آموزشی برای کارکنان و ساکنان درباره نحوه استفاده از تجهیزات و خروج ایمن.
• ارائه اطلاعات ایمنی از طریق بروشورها و تابلوهای هشداردهنده.
۵. مقررات ویژه بر اساس کاربری:
• ساختمان‌های مسکونی: الزامات کمتری نسبت به ساختمان‌های تجاری دارند (مثل الزام به داشتن دتکتور دود و کپسول).
• ساختمان‌های صنعتی: نیازمند تجهیزات پیشرفته‌تر و مقاومت بالاتر در برابر خطرات خاص هستند.
• ساختمان‌های بلندمرتبه: الزامات ویژه‌ای برای طراحی پله‌های اضطراری، شبکه‌های آتش‌نشانی، و تجهیزات اعلام حریق دارند.
۶. ضوابط منطقه‌ای:
• برخی مناطق با خطرات خاص (مانند زلزله‌خیز یا نزدیک به جنگل‌ها) ضوابط متفاوتی دارند.

منابع مهم ضوابط ایمنی و آتش‌نشانی:
• مبحث ۳ مقررات ملی ساختمان: با تمرکز بر حفاظت ساختمان‌ها در برابر حریق.
• استانداردهای سازمان آتش‌نشانی: مستندات فنی منتشر شده توسط شهرداری‌ها.
• استاندارد NFPA: مورد استفاده در پروژه‌های بزرگ یا بین‌المللی.
دستورالعمل‌های سیستم‌های اعلام حریق شامل مجموعه‌ای از الزامات فنی و اجرایی هستند که برای تشخیص و اطلاع‌رسانی به‌موقع آتش‌سوزی طراحی شده‌اند. این دستورالعمل‌ها بسته به نوع ساختمان و کاربری آن ممکن است متفاوت باشند، اما به طور کلی شامل موارد زیر هستند:

اجزای سیستم اعلام حریق:
1. دتکتورها (حسگرها):
o دتکتور دود: برای تشخیص وجود دود در محیط.
o دتکتور حرارت: حساس به افزایش دما.
o دتکتور مونوکسیدکربن: مناسب برای مکان‌هایی با احتمال نشت گاز.
o دتکتور شعله: تشخیص حضور شعله یا تابش حرارتی.
2. شستی اعلام حریق:
o نصب در محل‌های دسترس افراد (معمولاً در راهروها و نزدیک خروجی‌ها).
o فعال‌سازی دستی برای اعلام آتش‌سوزی.
3. پنل کنترل مرکزی:
o دریافت و تحلیل سیگنال‌ها از دتکتورها.
o اعلام هشدار در صورت شناسایی خطر.
o نمایش محل دقیق حریق روی نقشه.
4. آژیرها و فلاشرها:
o آژیر صوتی: پخش صدای هشدار در محیط.
o فلاشر نوری: مناسب برای محیط‌های پر سر و صدا یا افراد دارای اختلال شنوایی.

دستورالعمل‌های نصب سیستم اعلام حریق:
1. محل نصب دتکتورها:
o دتکتورهای دود باید در سقف یا دیوار نزدیک به سقف نصب شوند.
o دتکتورهای حرارت مناسب مکان‌های گرم مانند آشپزخانه هستند.
o فاصله دتکتورها باید طبق استاندارد NFPA 72 یا دستورالعمل‌های محلی تنظیم شود.
2. ارتفاع نصب تجهیزات:
o شستی اعلام حریق در ارتفاع حدود 1.4 متر از کف نصب شود.
o آژیرها باید در نقاطی نصب شوند که صدا به‌خوبی شنیده شود.
3. تقسیم‌بندی مناطق (زون‌ها):
o ساختمان باید به زون‌های مشخص تقسیم شود.
o هر زون باید توسط دتکتورها و شستی‌های اختصاصی پوشش داده شود.
4. ارتباطات و کابل‌کشی:
o کابل‌های سیستم باید مقاوم به حریق باشند.
o مسیر کابل‌کشی از مکان‌های امن عبور کند.

الزامات بهره‌برداری و نگهداری:
1. بازدید و تست دوره‌ای:
o انجام آزمایش عملکرد دتکتورها، آژیرها، و شستی‌ها به‌صورت ماهانه یا سه‌ماهه.
o بررسی باتری‌ها و اتصالات برق پنل کنترل مرکزی.
2. ثبت و نگهداری سوابق:
o نگهداری سوابق بازدیدها، تعمیرات، و آزمایش‌های انجام‌شده.
o ارائه گزارش به سازمان آتش‌نشانی در صورت نیاز.
3. آموزش کاربران:
o آموزش نحوه استفاده از شستی‌ها و واکنش به هشدارها به ساکنان یا کارکنان ساختمان.
ضوابط ملاک عمل سامانه‌های اطفای حریق شامل دستورالعمل‌های طراحی، نصب، و بهره‌برداری از سیستم‌های مختلف اطفای حریق است که مطابق با استانداردهای ملی و بین‌المللی تنظیم می‌شود. این ضوابط معمولاً توسط سازمان‌های آتش‌نشانی و ارگان‌های مرتبط مانند معاونت حفاظت و پیشگیری از حریق تدوین و ارائه می‌شوند. برخی از اصول و موارد کلیدی عبارتند از:
1. سیستم‌های بارنده خودکار (اسپرینکلر):
o طراحی باید بر اساس استانداردهای NFPA 13 باشد.
o برای هر طبقه، نصب شیر کنترل، شیر یک‌طرفه، درجه فشارسنج، فلوسوئیچ، و شیر تخلیه الزامی است.
o سیستم باید به سیستم اعلام حریق متصل باشد تا هشدارهای لازم ارسال شود.
2. شبکه آب آتش‌نشانی:
o باید شامل مخزن آب، پمپ‌ها، کلکتور ورودی و خروجی، و لوله‌کشی‌های مرتبط باشد.
o استفاده از فشارسنج‌ها و پرشرسوئیچ‌ها برای کنترل فشار شبکه ضروری است.
3. اطفای حریق گازی:
o سیستم‌هایی مانند FM200 و CO2 باید مطابق استانداردهای NFPA 12 یا NFPA 2001 طراحی شوند.
o الزامات نصب سیلندرهای گاز، نازل‌ها، و مکانیزم‌های کنترل دقیق مشخص شده است.
4. جعبه‌های آتش‌نشانی:
o شامل شیلنگ، سرلوله، و اتصالات لازم است و باید در مکان‌های قابل‌دسترس نصب شود.
5. تست و نگهداری سیستم‌ها:
o تست دوره‌ای شیرها، پمپ‌ها، و سیستم‌های الکتریکی اطفا باید انجام شود.
o استفاده از شیر تست برای بررسی عملکرد بخش‌های مختلف الزامی است.

دستورالعمل‌های اطفا حریق شامل مجموعه‌ای از الزامات و راهکارها برای کنترل و خاموش کردن آتش‌سوزی در مراحل اولیه است. این دستورالعمل‌ها به طراحی، نصب، و استفاده از تجهیزات اطفا حریق، همچنین رویه‌های عملیاتی در زمان وقوع آتش‌سوزی می‌پردازد. موارد زیر جزئیات کلی این دستورالعمل‌ها را ارائه می‌کند:

انواع روش‌های اطفا حریق:
1. اطفای دستی:
o استفاده از خاموش‌کننده‌های دستی (کپسول‌های آتش‌نشانی):
 پودر و گاز: مناسب برای آتش‌های ناشی از مواد جامد، مایعات قابل اشتعال، و گازها.
 CO2 (دی‌اکسید کربن): مناسب برای تجهیزات الکتریکی و آتش‌سوزی‌های کوچک.
 فوم: مناسب برای مایعات قابل اشتعال.
ج استفاده از شلنگ‌های آتش‌نشانی (هوزریل) در ساختمان‌های مجهز.
2. اطفای خودکار:
o سیستم‌های اسپرینکلر آبی: تخلیه آب خودکار در صورت شناسایی آتش.
o سیستم‌های گازی (FM200 یا CO2): مناسب برای اتاق‌های سرور یا مراکز داده.
o اطفای حریق آیروسل: سیستم‌های خاص برای فضاهای بسته کوچک.
o اطفای فومی: استفاده در انبارهای سوخت یا مخازن نفتی.
3. اطفای پیشرفته:
o مانیتورهای آتش‌نشانی: پاشش آب یا فوم از فاصله دور.
o سیستم‌های واترمیست: استفاده از مه آب با فشار بالا.

مراحل اطفا حریق:
1. تشخیص و هشدار اولیه:
o شناسایی آتش با استفاده از دتکتورهای دود، حرارت، یا شعله.
o فعال‌سازی سیستم اعلام حریق.
2. اقدام اولیه:
o استفاده از خاموش‌کننده‌های دستی در صورت ایمن بودن شرایط.
o تخلیه افراد از محل خطر.
3. اطفای خودکار یا پشتیبانی تخصصی:
o فعال‌سازی سیستم اطفای خودکار.
o تماس با آتش‌نشانی و ارائه اطلاعات لازم (مکان، نوع مواد مشتعل).
4. کنترل و پیشگیری از گسترش:
o بستن شیرهای گاز یا برق.
o جلوگیری از انتقال حریق به سایر بخش‌ها.

دستورالعمل نصب و نگهداری تجهیزات اطفا:
1. محل نصب خاموش‌کننده‌های دستی:
o در نزدیکی ورودی‌ها و راه‌پله‌ها.
o در فاصله‌های حداکثر ۲۰ متری در ساختمان‌های کوچک.
2. شبکه آب‌رسانی آتش‌نشانی:
o رایزر خشک یا تر: برای ساختمان‌های بلندمرتبه.
o فشار مناسب برای پاشش آب.
3. بازدید و تست تجهیزات:
o سرویس و شارژ خاموش‌کننده‌ها به صورت سالانه.
o بررسی عملکرد اسپرینکلرها و شبکه‌های آتش‌نشانی.